Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο ορθολογισμός έχει πολύπλευρες συνέπειες και
επιδρά παραμορφωτικά και αλλoιωτικά σε όλες τις πτυχές τις προσωπικής,
οικογενειακής και κοινωνικής ζωής των χριστιανών.
Ορθολογισμός, θα μπορούσαμε να πούμε, είναι η υπερβολική εμπιστοσύνη
στην λογική μας, η αναγωγή της σε υπέρτατη αυθεντία και απόλυτη αξία.
Είναι αμαρτητική νοοτροπία και βιοθεωρία και όχι μια απλή αμαρτία.
Είναι κατ' ουσίαν απιστία. Ο ορθολογισμός είναι η πλέον χαρακτηριστική
και ύπουλη εκδήλωση της υπερηφάνειας - η οποία υποκρύπτεται κάτω από
όλες τις αμαρτίες μας, υφέρπει σε κάθε μας πράξη και δηλητηριάζει όλα τα
καλά έργα μας - που οδηγεί στην αυτοδικαίωση και τελικά στην
αμετανοησία κλείνοντας, έτσι, την θύρα του Θείου ελέους. Η υπερηφάνεια
είναι η αρχή και το τέλος όλων των κακών. Κατά τον μακαριστό Γέροντα
Σωφρόνιο του Έσσεξ η υπερηφάνεια "αποτελεί την μόνιμη απειλή της
ανθρώπινης ζωής", "βρίσκεται στην ρίζα όλων των τραγωδιών
του ανθρωπίνου γένους", και αποτελεί "την ουσία του
αδη".
Ο υπερήφανος άνθρωπος, λαϊκός, κληρικός ή μοναχός, γίνεται άτομο και
μεταφέρει τον πνευματικό θάνατο και τον αδη, την κόλαση, όχι μόνο στον
εαυτό του, αλλά και στην οικογένειά του, στο κοινόβιό του και στο
περιβάλλον του.
Ο ορθολογιστής υποβάλλει την αγνή και πηγαία πίστη σε λογικές
διαδικασίες ζητώντας επιχειρήματα και αποδείξεις. Πιστεύει μόνο σε ότι
μπορεί να κατανοηθεί και να γίνει αποδεκτό με το μυαλό. Γι' αυτό και οι
περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, αλλά και πολλοί χριστιανοί μας,
αμφιβάλλουν η και δεν πιστεύουν στην αθανασία τις ψυχής, στην ύπαρξη της
άλλης ζωής, στην ανάσταση των νεκρών, στον παράδεισο και στην κόλαση.
Αρνούνται την ύπαρξη του διαβόλου, του προαιώνιου αυτού εχθρού μας.
Αγνοούν ότι ο διάβολος είναι πρόσωπο, με νου και με θέληση, και ότι
αυτός αποτελεί την αιτία και την πηγή του κακού, δεχόμενοι γενικά και
αόριστα την ύπαρξη μόνον "δυνάμεων του κακού". Αυτός είναι
και ο λόγος που τους παγιδεύει και τους οδηγεί, με τόση συχνότητα και
επιπολαιότητα, στους μάγους, τα μέντιουμ, τους αστρολόγους κ.λ.π., με
τις γνωστές ολέθριες και εν πολλοίς ανεπανόρθωτες συνέπειες.
Αμφισβητούν τα μυστήρια της εκκλησίας μας, όπως της Ιεράς Εξομολογήσεως,
της Θείας Κοινωνίας, του Γάμου, ο οποίος τείνει να αντικατασταθεί από
μια απλή συμβίωση, μια ελεύθερη σχέση, εκτός γάμου. Αρνούνται η δέχονται
επιλεκτικά τα δόγματα τις πίστεως μας, τις εντολές του Ευαγγελίου, την
λατρεία, την ευσέβεια και την παράδοση της Εκκλησίας μας, γιατί δεν
μπορούν να τα συλλάβουν με την λογική και το μυαλό τους. Ο ορθολογιστής
αντικαθιστά την εμπειρία και την εμπιστοσύνη στον Θεό, που είναι η
πίστη, με την σκέψη και την διάνοια. Έτσι, όμως, καταργείται ουσιαστικά η
πίστη, αφού ο Θεός δεν μας αποδεικνύεται, αλλά μας φανερώνεται. Μας
αποκαλύπτεται μυστικά. Βιώνεται καρδιακά και πηγαία, απλά, ταπεινά, και
αθόρυβα. Γι' αυτό και ο ορθολογισμός συνιστά ουσιαστικά απιστία' μια
άλλη μορφή αθεΐας, χειρότερη, ίσως, από την απόλυτη και καθαρή αθεΐα,
αφού μας εφησυχάζει και παραπλανά πως δήθεν πιστεύουμε.
Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που καθιστά τον ορθολογισμό, την
ορθολογιστική αντίληψη της πίστεως, ένα από τα σοβαρότερα εμπόδια, αλλά
και δυσεπίλυτα προβλήματα που απειλούν και αλλοιώνουν την πνευματική
πορεία των σύγχρονων πιστών και επιβουλεύονται την σωτηρία τους.
Θα λέγαμε ότι ο ορθολογισμός δεν είναι απλά και μόνο μια συγκεκριμένη
αμαρτία, δεν είναι μια απλή πτώση, ένα λάθος, που είναι ανθρώπινο και
φυσιολογικό να συμβαίνει σε κάθε πιστό, που αγωνίζεται για την σωτηρία
του, αφού κανείς δεν είναι αναμάρτητος η αλάνθαστος. Γι' αυτό και όλες
οι πτώσεις και όλα τα αμαρτήματα μας συγχωρούνται, όταν με ειλικρινή
μετάνοια και συντριβή τα εναποθέσουμε στο πετραχήλι του Πνευματικού μας,
μέσα από το μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως.
Ο ορθολογισμός, λοιπόν, ξεπερνά τα στενά όρια της αμαρτίας και
λειτουργεί αλλοιωτικα και διαβρωτικά υποσκάπτοντας τα ίδια τα θεμέλια
και τα ουσιώδη της πίστεως. Καταργεί την σχέση, την εμπιστοσύνη, την
ελπίδα, γιατί στηρίζεται μόνο στα δικά μας λογικά συμπεράσματα, στις
ατομικές μας αντιλήψεις και στην ατομική μας νοοτροπία και βιοθεωρία.
Είναι χρήσιμο να διευκρινίσουμε ότι η αναφορά μας στο αρνητικό φαινόμενο
του ορθολογισμού και στις ανάλογες συνέπειες του στην πνευματική ζωή
του καθενός, σε καμία περίπτωση δεν έχει την έννοια της υποτιμήσεως ή
της παραγνωρίσεως αυτής της υψιστης δωρεάς του Θεού προς τον άνθρωπο,
που είναι η λογική, η οποία τον διαφοροποιεί από τα άλογα ζώα και την
υπόλοιπη δημιουργία.
Αποσπάσματα από την έκδοση "Ο ορθολογισμός και οι συνέπειες στην ζωή των χριστιανών"
Έκδοση Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου
Αγια Μετέωρα