Διατί ἔφερεν ὁ Θεὸς τὸν Τοῦρκον καὶ δὲν ἔφερε ἄλλο γένος; Διὰ ἰδικόν μας συμφέ­ρον· διότι τὰ ἄλλα ἔθνη θὰ μᾶς ἔβλαπτον εἰς τὴν πίστιν...

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὡς ἱεροκήρυκας

Χαίρει καὶ ἀγάλλεται, ἀγαπητοί μου, σήμερα – ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, γιατὶ αὐτὴ ἀνέδειξε τέτοιον ἥρωα καὶ γίγαντα τῆς πίστεως. Δὲν εἶνε δυνατὸν ἐδῶ νὰ ἐξιστορήσουμε ὅλους τοὺς ἄθλους του, τὰ ἡρωικὰ κατορθώ­ματα, τὸ μαρτυρικὸ θάνατο, τὶς προφητεῖες καὶ τὰ θαύματά του. Λέω μόνο, ὅτι ὁ ἐθνομάρ­τυς καὶ ἱερομάρτυς αὐτὸς ἔζησε μέσα στὰ σκοτεινὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας.

Ἐὰν ἡ θεία πρόνοια δὲν ἀναδείκνυε τότε ὑ­πέροχους ἄνδρες, γιὰ νὰ κρατήσουν ἄσβηστη τὴ λαμπάδα τῆς πίστεως καὶ τῆς πατρίδος, ἡ φυλή μας θὰ εἶχε ἐξαλειφθῆ ἀπὸ τὸ πρόσωπο τῆς γῆς. Ταπεινοὶ καλόγεροι στοὺς νάρθηκες τῶν ναῶν δίδασκαν τὰ σκλαβόπου­λα τὴν πίστι τοῦ Χριστοῦ μαζὶ μὲ τὰ ἑλληνικὰ γράμματα. Ἔμποροι διέσχιζαν τὰ Βαλκάνια, ποὺ δροῦ­σαν περισσότερο ὡς διπλωμάτες καὶ πρόξενοι παρὰ ὡς ἐπιχειρηματίες. Εὐ­κατάστατοι πλοί­αρχοι ἄνοιγαν τὰ πορτοφόλια τους κ᾽ ἔδιναν χρήματα γιὰ νὰ ἱδρύωνται εὐ­αγῆ ἱδρύματα. Πολλοὶ ἀνώνυμοι πατριῶτες ὑ­πηρετοῦσαν τὸ ἔθνος μὲ ποικίλους τρόπους. Ἄλλοι τέλος, μὴ ὑποφέροντας τὴ δουλεία, ἔ­βγαιναν στὰ βουνὰ προετοιμάζοντας τὴν ἐ­θνεγερσία.

Δὲν εἶνε ὑπερβολὴ ὅμως ἂν ποῦμε ὅτι ἀπὸ ὅσους ἀναφέραμε καν­είς δὲν εὐεργέτησε τὸ ἔθνος τόσο ὅσο ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Αὐτὸς ὑπῆρξε ὁ πρόδρομος τῆς ἑλληνικῆς ἐ­παναστάσεως, κήρυκας ποὺ τὴν καρδιά του πύρωναν δύο φλόγες, ἡ ἀγάπη στὸ Θεὸ καὶ ὁ πόνος γιὰ τὴν πατρίδα.

* * *

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ἀγαπητοί μου, εὐεργέτησε τὸ ἔθνος ὡς κήρυκας. Ἂς δοῦμε λοιπὸν τί κήρυγμα ἔκανε καὶ τί ἀποτελέσματα εἶχε τότε στὴ γενεά του καθὼς καὶ στὶς μετέπειτα γενεές. Τὰ κυριώτερα χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τοῦ κηρύγματός του εἶνε τὰ ἑξῆς. Τὸ κήρυγμά του ἦταν ἁπλό. Δὲν ἔμοιαζε μὲ τὰ σημερινὰ κηρύγματα. Ὁ ἅγιος μιλοῦσε ἀ­πὸ τὴν καρδιά του. Κανένας ἄλλος ἱεροκήρυ­κας δὲν ἄγγιξε τὶς καρδιὲς ὅπως αὐτός. Κατέβαινε στὸ ἐπίπεδο τῶν ἀκροατῶν, μιλοῦσε λαϊκά, πολλὲς φορὲς ἄνοιγε καὶ διάλογο μὲ κάποιον ἀπὸ τοὺς ἀκροατάς του. Σὲ ὡρισμένα ἐν τούτοις σημεῖα ἀνέβαινε σὲ ὕψη ἀγγελικὰ καὶ ἔθιγε ὑψηλὰ θεολογικὰ θέματα. Ἦταν ἀκόμη τὸ κήρυγμά του οἰκοδομητικό. Ἕνας ἦταν ὁ σκοπός του, ἡ οἰκοδομὴ τῶν πιστῶν. Ἤθελε νὰ καταρτίσῃ καὶ νὰ καλλιεργή­σῃ τὶς ψυχὲς τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων, ποὺ εἶχαν πέσει στὴν ἀμάθεια καὶ τὴν ἄγνοια, καὶ νὰ τοὺς στηρίξῃ στὴν ὀρθόδοξο πίστι. Ἂν ἄνοιγε κανεὶς τὴν καρδιὰ τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ, θὰ εὕρισκε γραμμένο ἕνα ὄνομα· Ἰησοῦς Χριστός, «τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα» (Φιλιπ. 2,9). Γι᾽ αὐ­τὸ καὶ τὸ κήρυγμά του ἦταν χριστοκεν­τρικό. Ἡ ἀγάπη του γιὰ τὸ Χριστὸ τὸν ἔκανε νὰ λέῃ· «Τὸν Χριστόν μας παρακαλῶ νὰ μὲ ἀ­ξιώσῃ νὰ χύσω καὶ ἐγὼ τὸ αἷμα μου διὰ τὴν ἀ­γάπην του, καθὼς τὸ ἔχυσε καὶ ἐκεῖνος διὰ τὴν ἀγάπην μου» (ἡμ. ἔργ. σ. 106). Ὅπου πήγαινε ἔ­στη­νε σταυροὺς καὶ νὰ μοίραζε σταυρουδάκια. Δὲν ἦταν ἀπὸ ᾽κείνους ποὺ προσπαθοῦν νὰ συγκαλύψουν τὰ σκάνδαλα καὶ σιωποῦν. Τὸ κή­ρυγμά του ἦταν συχνὰ ἐλεγκτικό. Ἤλεγχε τοὺς Ἑβραίους, ἤλεγχε καὶ τοὺς Τούρκους. Πρὸ παντὸς ὅμως ἤλεγχε τοὺς Ἕλληνες· καυ­τηρίαζε τοὺς κακοὺς δημογέροντες, ποὺ ἐκμεταλλεύον­ταν τὸ φτωχὸ λαό. Στὰ Ἑπτάνησα, ὅταν ἔμαθε ὅτι οἱ προύχοντες πιέζουν τοὺς σκλάβους ἀδελφούς των χειρότερα κι ἀπὸ τοὺς Βενετούς, κήρυξε ἐναντίον αὐτῶν τῶν ἐκμεταλλευτῶν· τότε ὁ κόσμος διχάστηκε καί, σὲ ἕνα βίαιο ἐπεισόδιο ποὺ προκάλεσαν οἱ φαυλοκράτες κατὰ τοῦ ἁγίου, τοῦ ἔ­σχισαν τὸ πουκάμισο. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς εἶχε ἀκόμη χάρισμα προφητικό. Πολλὲς προβλέψεις του ἔχουν ἤδη ἐπαληθεύσει καὶ ἄλλες περιμένουν τὴν ἐπαλήθευσι. Ἀπὸ ὅλες τὶς προφητεῖες του ἀναφέ­ρω μία. Τὸ χωριὸ Τσιράκι – Γρεβενῶν μετω­νομάστηκε σὲ «Ἅγιος Κοσμᾶς», πῆρε δηλαδὴ τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου, ἀπὸ τὴν ἀκόλουθη αἰτία. Μετὰ ἀπὸ ἕνα κήρυγμά του ἐκεῖ ὁ ἅγιος κάρφωσε μὲ τὸ χέρι του ἕνα σιδερένιο σταυρὸ σ᾽ ἕνα δέντρο καὶ προφήτευσε ὅτι, ὅταν πέσῃ τὸ δέντρο αὐτό, τότε θὰ ἔρθῃ μιὰ μεγάλη συμφορά. Καὶ ὄντως ὁ σταυρὸς ἐκεῖνος, ποὺ ἔμενε καρφωμένος πάνω στὸ δέντρο ἐπὶ 160 χρόνια, ἔπεσε – πότε· ὅταν τὸ 1941 κατέλαβαν τὴ χώρα μας τὰ γερμα­νικὰ στρα­τεύματα. Ἀγαποῦσε τὴν πατρίδα ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, γι᾽ αὐτὸ τὸ κήρυγμά του ἦταν καὶ πατριωτικό. Ἀ­ναφέρω μόνο ἕνα δεῖγμα τῆς ἀγάπης του στὴν πατρίδα. Ὅταν περιώδευσε τὴν Ἀλβανία, ἄκουσε τοὺς Ἕλληνες νὰ μιλᾶνε ἀρβανίτικα. Λυπήθηκε καὶ τοὺς εἶπε· «Ὅποιος Χριστιανός, ἄνδρας ἢ γυναίκα, ὑπόσχεται μέσα εἰς τὸ σπίτι του νὰ μὴν κουβεντιάζῃ ἀρβανίτι­κα, ἂς σηκωθῇ ἀπάνω νὰ μοῦ τὸ εἰπῇ, καὶ ἐγὼ νὰ πάρω ὅλα του τὰ ἁμαρτήματα εἰς τὸν λαιμόν, ἀπὸ τὸν καιρὸν ὁποῦ ἐγεννήθη ἕως τώρα, καὶ νὰ βάλω καὶ ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς νὰ τὸν συγχωρήσουν καὶ νὰ λάβῃ μίαν συγχώ­ρησιν, ὁποὺ ἂν ἔδινε χιλιάδες πουγγιά, δὲν τὴν ἐματάβρισκε» (ἔ.ἀ. 248). Τὸ κήρυγμα τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ ἦταν πάνω ἀπ᾽ ὅλα καθαρὰ ὀρθόδοξο. Κανείς ἄλλος δὲν ἀγάπησε τὴν Ὀρθοδοξία ὅπως αὐτός. Παν­τοῦ κήρυττε Ὀρθοδοξία. Τὴν Ὀρθοδοξία θεω­ροῦσε ὡς τὸν ἀπλανῆ ὁδηγὸ τοῦ ἔθνους. Αὐτὸ τὸν ἔκανε νὰ αἰσθάνεται ἀποστρο­φὴ κα­τὰ τῶν αἱρέσεων. Πίστευε, ὅτι ὁ πάπας ἀποτελεῖ κίνδυνο, ὅτι εἶνε ὁ ἀντίχριστος. Ἂς εὐ­χαριστήσουμε τὸ Θεό, ἔλεγε, ποὺ δὲν ὑποτα­χθήκαμε στὸν πάπα· ἂν εἴχαμε ὑποταχθῆ σ᾽ αὐτόν, δὲν θὰ ὑπῆρχε σήμερα ἔθνος ἑλληνικό. «Διατί ἔφερεν ὁ Θεὸς τὸν Τοῦρκον καὶ δὲν ἔφερε ἄλλο γένος; Διὰ ἰδικόν μας συμφέ­ρον· διότι τὰ ἄλλα ἔθνη θὰ μᾶς ἔβλαπτον εἰς τὴν πίστιν, ὁ δὲ Τοῦρκος ἄσπρα ἅμα τοῦ δώ­σῃς, κάμνεις ὅ,τι θέλεις» (ἔ.ἀ. σσ. 147-8). Μακριὰ ἀπὸ τὸν πάπα, ἔλεγε, καμμιά σχέσι μαζί του! Αὐτὰ ἔλεγε τότε. Τί θά ᾽λεγε σήμερα, ἂν ἐρ­χό­ταν πάλι ἐδῶ; Θὰ διερρήγνυε, εἶμαι βέβαιος, τὰ ἱμάτιά του μὲ ὅσα συμβαίνουν τώρα, καὶ θὰ μᾶς ἐξώρκιζε νὰ μὴν ἔχουμε στὸν πάπα καμμιά ἐμπιστοσύνη, γιατὶ δὲν ἔχει ἀπομακρυνθῆ οὔτε στὸ ἐλάχιστο ἀπὸ τὶς πλάνες καὶ τὶς αἱρετικὲς δοξασίες του. Θέλω νὰ πιστεύω, ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἡγεσία μας δὲν θὰ λησμονήσῃ τὰ ἀθάνατα λόγια τοῦ ἁγίου αὐτοῦ ἱερομάρτυρος καὶ δὲν θὰ συνθηκολογήσῃ μὲ τὸν παπισμό. Ἐμεῖς ὑποσχόμεθα ὅτι θὰ συνεχίσουμε τὸν ἀγῶνα ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας. Μένοντας σταθεροὶ ἐπάνω στὸ βράχο τῆς Ὀρθοδοξίας πιστεύουμε ὅτι προσφέρουμε τὴν σπουδαιότερη ὑπηρεσία στὸ γένος μας.

* * *

Αὐτὸ ἦταν, ἀγαπητοί μου, τὸ κήρυγμα τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ. Καὶ τί ἀποτελέσματα εἶχε; Μοναδικά. Ὅλοι μαζὶ οἱ σημερινοὶ ἱεροκήρυκες δὲν κάνουμε οὔτε τὸ νυχάκι του. Καὶ τί δὲν ἔ­κανε ὁ ῥακένδυτος ἐκεῖνος μαχητής! Νά μερικὰ ἀπὸ τὰ ἔργα του· Ἐνῷ δὲν ὑπῆρχαν κολυμβῆθρες νὰ βαπτίζωνται τὰ παιδιά, ἔπεισε τοὺς πλουσίους καὶ ἀγόρασαν 4.100 κολυμβῆθρες. Ἐνῷ δὲν ὑπῆρχαν σχολεῖα, κατώρθωσε νὰ ἱδρύσῃ 1.115 κατώτερα καὶ 210 ἀνώτερα σχολεῖα· σὲ ἐποχή, δηλαδή, ποὺ ἐπικρατοῦσε τὸ σκο­τάδι τῆς ἀμαθείας, ἔκανε ἔργο ἑνὸς ὑ­πουργείου Παιδείας. Καὶ μόνο αὐτά; Λῃστὲς ἀπὸ τὰ βουνά, συγκινημένοι ἀπὸ τὰ λόγια του, ἔρχονταν κ᾽ ἔσπαζαν μπροστά του τὰ φονικά τους ὅπλα, μετανοοῦσαν καὶ στὸ ἑξῆς γίνον­ταν μαθηταί του. Γυναῖκες ποὺ ντύνονταν μὲ πολυτέλεια, ἐ­πηρεασμένες ἀπὸ τὴ διδαχή του, θυσίαζαν τὰ κοσμήματα καὶ ἄλλα χρυσαφικά τους, τοῦ τὰ παρέδιδαν, ἐκεῖνος τὰ πουλοῦσε, καὶ μὲ τὸ ἀντίτιμό τους ἀγόραζε δισκοπότηρα, ἄλλα ἱερὰ σκεύη, καὶ ἔχτιζε σχολεῖα. Μαθηταὶ τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ ἦταν πολλοὶ ἥρωες τοῦ ᾽21, ὅπως· ὁ Σαμουὴλ ποὺ ἀνετίναξε τὸ Κούγκι, ὁ νεομάρτυς Δημήτριος ὁ ἐκ Σαμαρίνης ποὺ τὸν ἔχτισαν ζωντανό, πολλοὶ ἁρματωλοὶ καὶ κλέφτες ποὺ προσεύχονταν· «Βοήθα μας, ἅι – Γιώργη, κ᾽ ἐσύ, ἅγιε Κοσμᾶ, νὰ πάρουμε τὴν Πόλι καὶ τὴν Ἁγια – Σοφιά». Γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὰ Βαλκάνια ὁ ἅγιος Κοσμᾶς εἶνε ἕνας δεύτερος ἀπόστολος Παῦ­λος. Θαυμαστὴ ἡ κλῆσις στὸ ἀποστολικὸ κήρυγμα τοῦ Παύλου, θαυμαστὴ καὶ τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ· ἐκεῖνος ἀπὸ διώκτης, αὐτὸς ἀπὸ ἀ­σκητής. Εἴκοσι χρόνια κήρυξε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, εἴκοσι καὶ ὁ ἅγιος Κοσμᾶς. Τέσσερις περιοδεῖες ἔκανε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, τέσσερις καὶ ὁ ἅγιος Κοσμᾶς. Μὲ μαρτύριο σφράγισε τὴ ζωή του ὁ ἀπόστολος Παῦλος, μὲ μαρτύριο καὶ ὁ ἅγιος Κοσμᾶς. Γι᾽ αὐτὸ ἡ μνήμη του φαιδρύνει σήμερα τὰ πρόσωπα ὅλων μας.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Κοσμᾶ χωρίου Ἁγ. Κοσμᾶς [πρώην Τσιράκι] – Γρεβενῶν τὴν Πέμπτη 24-8-1967 καὶ ἐδημοσιεύθη σὲ καθαρεύουσα γλῶσσα στὴν ἐφημερίδα «Ἐκκλησιαστικὸς Ἀγών» (φ. 20-21/Αὔγ. – Σεπτέμβριος 1967, σσ. 4-5). Περιληπτικὴ μεταφορὰ στὴν σήμερα ὁμιλουμένη …-6-2019.