Η τέχνη έχει ηθικά όρια;
Η τέχνη συνυπάρχει με τον άνθρωπο από τα προϊστορικά χρόνια έως σήμερα διότι ο άνθρωπος, πλασμένος από τον Θεό, έχει μία φυσική ροπή προς το κάλλος και την ωραιότητα. «Γράφω, επειδή δεν μπορώ να κάνω αλλιώς», έλεγε ένας ποιητής.
Η τέχνη ντύνει, εκφράζει, χρωματίζει και καμία φορά ορίζει τις διάφορες εποχές του. Δεν είναι τυχαίο πως ιστορικοί μελετητές, εξαγάγουν συχνά αξιόπιστα συμπεράσματα μέσω μελετών της τέχνης της κάθε εποχής.Άρα λοιπόν η τέχνη δεν είναι απλά ο καμβάς με τα χρώματα, μία μελωδία ένα λογοτέχνημα. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο: η προέκταση της ψυχικής κατάστασης του δημιουργού κάθε έργου τέχνης. Όπως δηλαδή το αποτύπωμα του Δημιουργού-Θεού υπάρχει μέσα στα πάντα σε αυτόν το κόσμο, που τον έφτιαξε «καλό λίαν», έτσι και το αποτύπωμα του δημιουργού-ανθρώπου υπάρχει μέσα στα έργα του.Άρα, όταν ρωτούμε αν έχει η τέχνη όρια, ουσιαστικά τίθεται το θέμα της ελευθερίας του ανθρώπου.Το μεγάλο μυστικό είναι πως κάθε ελευθερία παντού και πάντα συνεπάγεται ευθύνη.Και όσο μεγαλύτερη είναι η ελευθερία, τόσο μεγαλύτερη και η ευθύνη της.Ποια είναι η ακριβής προδιάθεση του καλλιτέχνη με το έργο του;Τί σκοπό υπηρετεί αυτό;Αυτά τα ερωτήματα, δεν μπορεί να τα απαντήσει καμία… «επιτροπή λογοκρισίας». Ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα του δημιουργού ο οποίος αφενός πρέπει μεν να εκφράζεται όπως θέλει, και αφετέρου οφείλει να είναι ευγενής στους σκοπούς του, και απολύτως τίμιος με τον εαυτό του.Πρέπει να βρει στην τέχνη του τα στοιχεία εκείνα που λυτρώνουν και που ψυχ-αγωγούν. Που εκφράζουν ίσως κάποιες βαθιές, διαχρονικές πανανθρώπινες αξίες και αλήθειες και με το τάλαντο του να τα προβάλει όλα αυτά μεγεθυμένα σε ένα φωτεινό κάτοπτρο. Όχι με στόχο μία -συχνά παρατηρούμενη- στείρα επιθετική πρόκληση, αλλά έναν γόνιμο διάλογο για την ουσία των πραγμάτων. Αυτή είναι η χρησιμότητα και η λυτρωτική λειτουργία της τέχνης. Ακόμα και όταν εκείνη μετατρέπεται σε ένα είδος κοινωνικού σχολιασμού, πάλι οφείλει να αντλεί τα στοιχεία της από την ίδια πανανθρώπινη λυτρωτική ανάγκη η οποία προηγείται του έργου, δικαιολογεί την ύπαρξη του και τελικά το δικαιώνει μέσα στους αιώνες.Ο Δημιουργός Θεός πλάθει τον κόσμο, όμορφο από την αγάπη του για εκείνον. Ο δημιουργός-άνθρωπος, οφείλει να κινείται με αντίστοιχη διάθεση προς εκείνο που πλάθει με τα δικά του χέρια και το παραδίδει έπειτα στην ανθρωπότητα. Ευχής έργο είναι αυτό να αποτελεί συνείδηση του δημιουργού και τότε όντως θα κερδίζει και το ωραίο, και το υψηλό.Τέλος να μην ξεχνούμε πως τα «χωράφια της Εκκλησίας» είναι τα πραγματικά… «χωράφια του ανθρώπου». Δηλ. η Εκκλησία δεν είναι ένας αυστηρός θεσμός που στέκεται υπεράνω, αποκομμένος από τον άνθρωπο και απλώς απαγορεύει και επιτρέπει κατά το δοκούν(*). Δυστυχώς αυτή ακριβώς η λανθασμένη εικόνα προβάλλεται συχνά από τα Μ.Μ.Ε. Εμείς οφείλουμε όμως να μην επηρεαζόμαστε και γνωρίζουμε την αλήθεια: Πως είναι εκείνη ακριβώς η κοινότητα των πιστών που διασώζει την εμπειρική αλήθεια της αποκάλυψης του Θεού, και νοηματοδοτεί την σχέση μας με Εκείνον και με τον κόσμο.Η Εκκλησία λοιπόν όχι μόνο δεν κρύβει τίποτε αλλά γνωρίζει και εκθέτει σε βάθος την κατάσταση του ανθρώπου, τις πτώσεις του και τις δυνατότητες του. Κυρίως, γνωρίζει πως έχει έναν άνθρωπο- εικόνα και ομοίωση ενός Θεού-Ποιητή και ενός Θεού-Καλλιτέχνη. Και όπως σημειώνει και ένας Άγιος της, ο Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης: «Ο Θεός, δεν θέλει κοντά Του χονδρές ψυχές, αλλά ψυχές λεπτές, ποιητικές».Γιατί, αυτός ο Θεός αναπαύεται σε ψυχές που Του μοιάζουν…Και αυτός είναι ο μοναδικός… περιορισμός που μας «επιβάλει»!(*) Στην ιδιάζουσα και σπάνια περίπτωση που ένα έργο προσβάλει ή προκαλεί επίτηδες με τρόπο βλάσφημο, ας εμπιστευτούμε την Εκκλησία στην όποια επίσημη αντίδραση της. Χωρίς φανατισμό και ενέργειες ή λόγους θερμόαιμους ας θυμόμαστε πως ο ίδιος ο Χριστός δεν κινδυνεύει από οποιαδήποτε προσβολή, όμως, κινδυνεύει ο άνθρωπος με την αποστασία του και κάποιες φορές η Εκκλησία οφείλει να τον νουθετήσει με τον θεραπευτικό της λόγο, ή, οφείλει τουλάχιστον να υπερασπιστεί την αλήθεια έναντι των -συχνά γελοίων- διαστρεβλώσεων.