Ο άνθρωπος σήμερα διακατέχεται από φόβο, ο οποίος του αφαιρεί την δυνατότητα να τολμάει μέσα στην αγωνία της ζωής. Ο φόβος αυτός δεν είναι ανεξήγητος. Έχει την προέλευσή του από τον μαρτυρικό χώρο της καρδιάς, που βρίσκεται αιχμάλωτη σε ποικίλες αδυναμίες και σφαδάζει από τον πόνο της αδιάκοπης αστοχίας της. Υπολειτουργεί ή παραμένει σε διαθεσιμότητα, σαν βασικό λειτουργικό κέντρο της πνευματικής ζωής του ανθρώπου. Με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται ο άνθρωπος από την ιερή ανησυχία του καθαρού πνευματικού αγώνα, που διασφαλίζει την εσωτερική ενότητα του ανθρώπου και τον προστατεύει από την κίνδυνο της διαλυτικής αιχμαλωσίας, για να οδηγηθεί στον εξευτελισμό, τον διασυρμό και τον θάνατο. Ταυτόχρονα όμως χάνει κάθε αντιστασιακή πνοή· βυθίζεται στην απόγνωση· κινείται άτονα. Δεν αισθάνεται πια την ανάγκη να αγωνιστεί και επιβιώνει μέσα στο ασυντόνιστο, συνεχές και βασανιστικό μαρτύριο των υποχωρήσεων.
Άτολμος και αδύναμος ο άνθρωπος του καιρού μας σύρεται μέσα στην ζούγκλα της κοινωνίας και παραδίδεται στα διαλυτικά της χέρια. Η επικαιρότητα επισημαίνει με τρόμο και αγωνία αυτή την κατηφορική πορεία, δίχως όμως να είναι σε θέση να ανοίξει τομές ελπίδος και να επισημάνει την καρδιά και την γενέθλια γη όλης αυτής της τραγωδίας. Το ανθρώπινο σώμα αιμορραγεί κι η θεραπευτική μέθοδος περιμένει έξω και μακριά από το «παιχνίδι της ζωής» του ανθρώπου. Έτσι ένα μεγάλο κομμάτι του ανθρώπινου δυναμικού της εποχής μας σκύβει ταπεινωτικά το κεφάλι· δεν αντιστέκεται στο σκληρό ροκάνισμα της φθοράς και δεν μπορεί να αντιληφθεί έστω την δύναμη εκείνη, η οποία είναι ικανή να τον ανασύρει από τον κίνδυνο της αποδυνάμωσης, και γι΄αυτό παγιδεύεται στην ασίγαστη δίνη μιας ανελέητης υποτίμησης.
Αυτό βέβαια, που αποτελεί την γενέθλια γη ενός φρικαλέου υπαρξιακού ναυαγίου, συμβαίνει στον άνθρωπο, ο οποίος κινείται, υπάρχει και ζει πέρα από τα σύνορα της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας. Ο οποίος συνήθως βηματίζει στον ομιχλώδη και ταραγμένο κόσμο της πολύφερνης και πολύμορφης φθοράς. Ο οποίος θεωρεί ελευθερία, ό,τι αχρηστεύει και αιχμαλωτίζει το ανθρώπινο πρόσωπο. Ό,τι βυθίζει στην απόγνωση την ταλαιπωρημένη ανθρώπινη ψυχή. Ό,τι τα νεύρα αντοχής του και τον σπρώχνει στον παραλογισμό και την διάλυση.
Γιατί η Εκκλησία μας διαθέτει και την βούληση και την δύναμη να διασώσει τον άνθρωπο από τον έσχατο κίνδυνο της ατολμίας, που τόσα δεινά απεργάζεται. Ενώ ταυτόχρονα με σύστημα και διάκριση, που στηρίζονται στην αγάπη και την ελευθερία του ανθρώπου, προσφέρει τον ίδιο τον Σταυρό του Κυρίου – το «αήττητον τρόπαιον» - προκειμένου να εξοπλίσει τον ταλαιπωρημένο και να τον εφοδιάσει με αγωνιστικό φρόνημα· άκαμπτη δύναμη παρρησίας· ευπρεπή τόλμη και αποφασιστικότητα μέσα στην επίγεια διαδρομή του. Είναι δε η μεγαλύτερη και πιο τίμια πρόκληση ζωής, την οποία δέχεται ο άνθρωπος, αφού ο Σταυρός αισθητοποιεί και φανερώνει την συντριβή των αδιεξόδων· τον πόνο της αγωνίας· το αιμάτωμα του αγώνα· την δόξα της αγάπης και το μεγαλείο της ελευθερίας. Όλα αυτά είναι μοναδικές δυνάμεις με τις οποίες εξοπλισμένος ο άνθρωπος αποκτά την δύναμη της ζώσουσας παρρησίας, αλλά και την αμάραντη ευλογία της νίκης. Ένας πατέρας της Δύσεως, ο άγιος Αυγουστίνος είπε׃ «Γνωρίζω τρεις σταυρούς: Ένα σταυρό που σώζει. Είναι ο σταυρός του Χριστού. Ένα σταυρό, δια του οποίου σώζεται ο άνθρωπος. Είναι ο σταυρός του καλού ληστού, του εκ δεξιών του Χριστού σταυρωθέντος. Γνωρίζω κι ένα τρίτο σταυρό, που σε κάνει να χάνεσαι για την αιωνιότητα. Είναι ο σταυρός του εξ αριστερών του Χριστού σταυρωθέντος ληστού. Οι τύποι αυτών των ανθρώπων, των δύο ληστών, αντιπροσωπεύουν όλη την ανθρωπότητα. Ο σταυρός του ληστού του εκ δεξιών παίρνει μέσα του, παίρνει επάνω του, τον σταυρό του Χριστού και σώζεται. Ο σταυρός του αριστερού ληστού αντιπροσωπεύει την μερίδα εκείνη των ανθρώπων, που δεν δέχονται τον σταυρό του Χριστού και χάνονται. Γενικά όμως τον σταυρό δεν μπορούμε να τον αποφύγουμε κατ΄ουδένα τρόπον»
Η θέα και η δόξα του Σταυρού δεν περιχαρακώνει τον άνθρωπο σε κυκλώματα φθοράς, μέσα από εξαρτήσεις λογικής αστοχίας, ηθικής αποδυνάμωσης και πνευματικής καχεξίας. Είναι το μεγάλο όπλο του Θεανθρώπου, με το οποίο μας το προσέφερε για να γίνει και να παραμείνει στους αιώνες το στήριγμα· η δύναμη και ο οπλισμός στη ζωή μας. Να παραμείνει ο ίδιος κοντά μας μέσα από την δόξα των παθημάτων Του και την ευλογία του Σταυρού Του. Πόσο όμορφα το λέει ο Απόστολος Παύλος: «Χριστώ συνασταυρώμαι˙ ζω τη του υιού του Θεού του αγαπήσαντάς με και παραδόντος εαυτόν υπέρ εμού» (Γαλ. Β΄,20). Έστειλε την ελευθερία Του, σαν προίκα ελπίδος, για να γίνει το ζυμάρι που θα ελευθερώνει όλους μας από τον ασυγκράτητο βιασμό της ανομίας, που τόσο έντεχνα προσφέρει η αμαρτία. Παρέδωσε αιμάτινη την αγάπη Του για να γίνει ο μυστικός και ζωηφόρος σύνδεσμος μεταξύ του Πανάγιου Θεού και του αποστάτη ανθρώπου και αδιάκοπα η παρουσία Του να τεχνουργεί την μετάνοια μέσα από σκληρά ίσως, επίμονα όμως πνευματικά παλαίσματα. Αυτό ακριβώς υπονοεί ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, όταν επιμένει πως ο Σταυρός του Κυρίου είναι «η της αμαρτίας κατάργησις». Για να συνεχίσει, ότι ο Σταυρός «προανακηρύττετο και προετυπούτο μυστικώς εκ γενεών αρχαίων, και ουδείς ποτέ κατηλλάγη τω Θεώ χωρίς της του Σταυρού δυνάμεως».
Μακριά από την χάρη του Σταυρού ο άνθρωπος βυθίζεται στην αγωνία, που πληγώνει˙ στο πένθος, που διαλύει˙ στην πνευματική αστοχία, που ραγίζει τα νεύρα αντοχής του˙ στην ηθική παραμόρφωση, που αχρηστεύει την ποιοτική του ταυτότητα. Δεν αντέχει να αγωνίζεται. Δεν επιθυμεί να ελπίζει. Υποδουλώνεται σε κάθε δύναμη φθοράς. Δεν ανέχεται την αγάπη, ούτε δέχεται να αγαπά. Επιβιώνει συμβιβαστικά και ένοχα.
Αντίθετα όμως! Εκείνος που βιώνει το μαρτύριο και την μαρτυρία του Σταυρού, σαν δύναμη αγάπης, δέχεται την άφθαρτη Χάρη του Εσταυρωμένου. Αποδέχεται την ύψιστη δωρεά της αγάπης του Θεού, σαν κίνητρο αληθινής ζωής, που ελευθερώνει και σώζει τον οδοιπόρο άνθρωπο. Τον εμπλουτίζει με την Χάρη του Σταυρού και της Αναστάσεως, για να συνεχίζει αμείωτα την λυτρωτική του πορεία, έξω από τα κυκλώματα της αμαρτίας που οδηγούν στον θάνατο. «Ο Σταυρός», υπογραμμίζει ο Μητροπολίτης Μόσχας Φιλάρετος, «είναι η αγάπη του Πατρός, που θυσιάζει τον Υιόν˙ η αγάπη του Χριστού που δέχεται να θυσιαστεί˙ η αγάπη του Αγίου Πνεύματος, που θριαμβεύει δια της αηττήτου δυνάμεως της θυσίας.»
Αυτή η αγάπη, δεν διασπά το ανθρώπινο πρόσωπο˙ ούτε αχρηστεύει την αντοχή της ψυχής. Δεν είναι λόγος ανώφελης αγωνίας του ανθρώπου, που συντρίβει σε ογκόλιθους ποικίλων αδυναμιών, ο οποίος δεν μπορεί να φέρει την απαραίτητη διορθωτική αλλαγή στην ψυχή και το φρόνημά του. Ούτε άποψη την οποία στηρίζει η κρίση των ενστίκτων. Είναι λόγος – περιούσιος, που αγγίζει την καρδιά και διαθέτει την δύναμη να εξοπλίσει ολόκληρο τον άνθρωπο. Γι΄αυτό καθαρίζει την καρδιά από τους ρύπους της πνευματικής ασθένειας˙ απλοποιεί την ψυχή και οδηγεί το πρόσωπο σε μια θαυμαστή εσωτερική αρμονία, διαχέοντας ταυτόχρονα τον φωτισμό του Θεού μέσα στην εξαγριωμένη λογική. Έτσι σταθερά και αληθινά ο άνθρωπος πορεύεται προς τη θέωση. Γι΄αυτό ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεολόγος θα πει: «Επιτρέψετέ μου μιμητήν είναι του πάθους του Θεού μου».
Ο άνθρωπος που κινείται στην τροχιά αυτής της ένθεης ζωής γίνεται φίλος του Θεού (Ιωάν. ιε΄, 14-15) και αποκτά την ευλογημένη παρρησία να απευθύνεται με απλότητα και σεβασμό στην θεία αγάπη ζητώντας Του την θαυμαστή παρέμβαση, που θα οδηγήσει στη σωτηρία. Δίχως φόβο, αλλά με πλούσιο απόθεμα τόλμης, μιλάει στον Θεό-Πατέρα «ενώπιος ενωπίω, ως ει τις λαλήσει προς τον εαυτόν φίλον» (Εξ.λγ΄,11). Κι η τόλμη αυτή δεν είναι ανόητη πρακτική επικίνδυνης ζωής, αλλά ζωηρή και αληθινή για πνευματικό αγώνα.
Ο Σταυρός του Κυρίου, σαν το ύψιστο μυστήριο της αγάπης του Θεού, είναι ο κεντρικός άξονας, πάνω στον οποίο αδιάκοπα περιστρέφεται η ζωή και η σωτηρία του ανθρώπου. Στον Σταυρό θα ολοκληρωθεί το άνθισμα της ζωής και θα προσφερθεί η ζωή αυτή στον ανήσυχο και ευάλωτο άνθρωπο. Για να ζήσει εν ειρήνη κερδίζοντας την επιτυχία της ζωής και την ελευθερία της υπάρξεώς του. Εδώ πάνω θα πεθάνει η αμαρτία του ανθρώπου με την δύναμη της αγάπης του αναμάρτητου Χριστού για να σωθεί ο αμαρτωλός. Εξάλλου ο Χριστός συνέτριψε τον θάνατο, για να προσφέρει ζωή στους «όντας νεκρούς τοις παραπτώμασι» (Εφεσ.β, 1). Όταν κάποιος με υπερβολική δόση ειρωνείας ρώτησε έναν από τους θεοφόρους Πατέρες, σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, εάν πιστεύει στον Εσταυρωμένο, αυτός απάντησε: ναι, πιστεύω σ΄Αυτόν που σταύρωσε την αμαρτία. Πάνω, λοιπόν, στον Σταυρό ο Θεάνθρωπος διάλυσε, όπως η ομίχλη, με την αιφνιδιαστική πνοή του ανέμου, την τραγωδία του ανθρώπου˙ την τραγωδία της ανθρώπινης ελευθερίας, την οποία είχε προκαλέσει η ανταρσία των πρωτόπλαστων, «γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού» (Φιλιπ.β, 8) και επαναπροσανατόλισε την ελευθερία στην δημιουργική της βάση.
Δηλαδή, στην Αγία Τριάδα.
Εύστοχα θα μας διδάξει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Όταν δηλαδή διά της πρακτικής αρετής φθάσουμε στην θεωρία και καλλιεργούμε και καθαρίζουμε τον μέσα μας άνθρωπο αναζητώντας τον μέσα μας κρυμμένο θείο θησαυρό και εξετάζοντας την μέσα μας ευρισκομένη βασιλεία του Θεού, τότε εμείς σταυρωνόμαστε για τον κόσμο και τα πάθη. Διότι διά της μελέτης αυτής δημιουργείται στην καρδιά μία θέρμη, που καταπνίγει τους πονηρούς λογισμούς σαν μυίγες, φέρει στην ψυχή πνευματική ειρήνη και παράκληση και παρέχει στο σώμα τον αγιασμό». Αλλά και ο άγιος Ισαάκ, τονίζει: «Η πράξις του Σταυρού είναι διπλή ...η μεν μία συνίσταται στην υπομονή στις σωματικές θλίψεις, και ονομάζεται πράξις˙ η δε άλλη συνίσταται στην λεπτή εργασία του νου και στην αδολεσχία του Θεού και στην αδιάλειπτη προσευχή, και ονομάζεται θεωρία». Η Χάρη Του περιλούζει λυτρωτικά και θεραπευτικά τον κάθε άνθρωπο. Και τον οδηγεί στην σωτηρία μέσα από τολμηρά παλαίσματα σταθερού και ανυποχώρητου πνευματικού αγώνα. Εύστοχα παρατηρεί ο π. Δημήτριος Ντούτκο στο βιβλίο του «Η ελπίδα μας»: «Ας προσέξωμε όμως, ότι μερικές φορές, παρά την πίστη μας στον Χριστό, προσπαθούμε ακόμη και τον δρόμο για την βασιλεία του Θεού να τον κάνουμε άνετο! Ο κόσμος με τα αγαθά του και την τεχνική του πρόοδο μας παλάβωσε. Και αν καμιά φορά μιλούν για τον πόνο και τα παθήματα, ξαφνικά το γυρίζουν και λένε: ο Χριστιανισμός είναι χαρά. Όλα πρέπει να είναι χαρά!». Όμως η χαρά δεν έρχεται έτσι. Η χαρά δεν αγοράζεται. Δεν αγοράζεται με χρήματα. Η χαρά του Χριστιανισμού αγοράζεται με τον πόνο και τα παθήματα. Άλλα αγοραστικά μέσα δεν υπάρχουν! Για να σωθεί ο άνθρωπος, ο Κύριος μας ανέβηκε στον Σταυρό. Εκούσια. Και σταυρώθηκε. Και απέθανε. Μετά αναστήθηκε. Μετά ήλθε η χαρά. «Όστις θέλει οπίσω μου έλθειν, απαρνησάσθω εαυτόν αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι», είπε ο Χριστός. Είναι απαραίτητο να σηκώσουμε τον σταυρό μας. Όποιος χωρίς σταυρό πηγαίνει πίσω από τον Χριστό, δεν είναι άξιος του Χριστού. Είναι ανάξιος. Αυτό μας το είπε ο ίδιος ο Χριστός. Και μας το είπε καθαρά. Είπε: «ουκ έστι μου άξιος». Αυτό σημαίνει: η πίστη του και η αγάπη του για τον Χριστό δεν είναι γνήσιες˙ δεν αξίζουν τίποτε.
Ο σταυρός μας τρομάζει. Και αυτό είναι φυσικό. Γιατί μας διάλυσε η άνεση. Ο πόνος είναι για μας κάτι το τρομακτικό. Όμως δεν είναι ο πόνος φοβερός. Η άνεση είναι φοβερή. Αυτή έπρεπε να μας τρομάζει. Και πράγματι, όλες οι σύγχρονες κακίες έχουν πηγή τους την άνεση στη ζωή. Ο πόνος, τα πάθη, ο σταυρός, - είπε ο Χριστός – είναι κάτι το καλό, είναι αγαθό. Και έτσι το φορτίο Του γίνεται ελαφρό».
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της πνευματικής ζωής είναι η τόλμη, η αποφασιστικότητα, η παρρησία. Με την δύναμη τους ο άνθρωπος δεν υποτάσσεται στην βεβήλωση της φθοράς. Δεν αιχμαλωτίζεται σε περίεργες διαλυτικές δυνάμεις.
Ισχυρό όπλο αντίστασης˙ δύναμη ζωής και μοναδικό κίνητρο αγώνα είναι ο Σταυρός του Κυρίου. Αυτός «λειτουργεί» μεταμορφωτικά και διασώζει με την άφθαρτη και ζωοποιό Χάρη Του από την δοκιμασία της εκπτώσεως και την τυραννία της ατολμίας τον άνθρωπο. Σημειώνεται στο Γεροντικό: «Ο Ιωάννης ο Βοστρηνός, άνθρωπος άγιος και με εξουσία κατά πνευμάτων ακαθάρτων, ρώτησε δαίμονες που κατοικούσαν μέσα σε κόρες και που εξ αιτίας τους ήταν κυριευμένες από μανία και υπέφεραν φοβερά, και τους είπε: «Ποια πράγματα φοβάστε από τους Χριστιανούς;» και αυτοί απάντησαν: «Έχετε πράγματι τρία μεγάλα πράγματα˙ εκείνο που φοράτε στο λαιμό σας, εκείνο που λούζεσθε στην εκκλησία κι εκείνο που τρώτε στη Λειτουργία». Αυτός ρώτησε πάλι: «Ποιο από τα τρία αυτά φοβάστε περισσότερο;» και αποκρίθηκαν: «Αν φυλάγατε καλά εκείνο που μεταλαμβάνετε, κανένας από εμάς δεν θα μπορούσε να βλάψει Χριστιανό». Αυτά λοιπόν που φοβούνται περισσότερο οι δαίμονες είναι ο Σταυρός, το Βάπτισμα και η Θεία Κοινωνία».
Ανάγκη είναι – σ΄αυτή την περίεργη εποχή, όπου ο άνθρωπος και η ζωή δοκιμάζονται εφιαλτικά – να πλησιάσουμε τον Σταυρό της Αγάπης, για να γνωρίσουμε την αληθινή όψη της ζωής. Να μας στηρίξει η παντοδύναμη Χάρη Του. Να μας εμπλουτίσει η ζωοποιός δύναμη Του. Να μας εξαγιάσει η άφθαρτη δόξα Του. Να μας φωτίσει το ανέσπερο φως του μαρτυρίου Του. Να μας εξοπλίσει αντιστασιακά ο Εσταυρωμένος και Αναστημένος Θεός μας.
Πρωτοπρεσβύτερος Γεράσιμος Ζαμπέλης
ΒΙΒΛΙΟ: ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΙΟ ΠΑΥΛΟ
ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΟΡΙΑΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ Ι. ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ 2006