Ο Νικόλαος Ενί, είναι Αλσατός Γάλλος συγγραφέας, πρώην
Ρωμαιοκαθολικός, πρώην μαθητής και φίλος του Σαρτρ όπως και της Σιμόν
ντε Μποβουάρ. Τα βιβλία του, κυρίως θεατρικά έργα και νουβέλες, έχουν
σχέση με το κίνημα του 1968 στην Γαλλία και τις συνέπειές του. Προσήλθε
πρόσφατα στην Ορθοδοξία, βαπτισθείς στο Άγιον Όρος. Η συνέντευξη δόθηκε
στον δημοσιογράφο Τάσο Μιχαλά και μεταδόθηκε από την Ραδιοφωνική εκπομπή
«Σφυγμοί της εποχής (ΕΡΤ)» στις 18-11-1980.
Παρακαλέσαμε τον ορθόδοξο, μαθητή και φίλο του Σάρτρ, συγγραφέα
Νικόλαο Ενί να μας εξηγήσει τι ήταν εκείνο που τον έκανε να αναζητήσει
και να βρει τον δρόμο προς την Ορθοδοξία και να βαπτισθεί. Ποιος είναι ο
μοχλός αυτής της αλλαγής; Μας απάντησε:
«Ο δρόμος ανήκει στον Θεό. Ειν’ ο Θεός. Μπορούμε όμως να
προσδιορίσουμε μερικά σημεία. Είχα πάει στην Πάτμο. Αλλά γιατί πήγα στην
Πάτμο; Επειδή πήγα στον Άθωνα. Και γιατί πήγα στον Άθωνα; Δεν ξέρω
ακριβώς…
Στο Άγιον Όρος συνάντησα μερικούς μοναχούς. Μάλιστα ένας ιερομόναχος στη Μονή Γρηγορίου, έγινε αργότερα στενός φίλος μου.
Γιατί όλα αυτά; Ίσως επειδή γνώρισα πριν 25 χρόνια την Ελλάδα. Και
γιατί όλες αυτές οι εμπειρίες δυνάμωσαν τόσο πολύ μέσα μου; Δεν ξέρω…
Οι εμπειρίες αυτές ήταν τόσο μεγάλες που πραγματικά δεν μπορώ να το
εξηγήσω. Έχω γνωρίσει και την Αμερική, όμως τούτο εδώ ήταν κάτι άλλο.
Η Ορθοδοξία είναι ο πραγματικός κόσμος. Η Ορθοδοξία είναι το νόημα
του κόσμου. Μέσα στον κόσμο ένιωθα άδειος. Γι’ αυτό και στα έργα μου
υπάρχει για τον κόσμο μια ειρωνεία. Μια ειρωνεία που έχει την εξήγησή
της και που δεν είναι άλλη από το ότι ο κόσμος στα μάτια μου έδειχνε
δίχως νόημα και σκοπό».
Ρωτήσαμε τον Νικόλαο Ενί να μας πει αν αυτό ήταν κάποια επίδραση από
τον κόσμο των ιδεών και των φιλοσοφικών αντιλήψεων του Ζαν Πωλ Σάρτρ κι
εκείνος περιορίστηκε να μας πει: «Ο δρόμος του Σαρτρ αυτοαποκαλείται
‘δρόμος της ελευθερίας’. Όμως ποιος δεν το ξέρει; Η ελευθερία στη Δύση
δεν είναι τίποτα άλλο από το να κάνεις αυτό που σ’ αρέσει. Ό,τι πάει στα
μέτρα σου. Γι’ αυτό ο καθένας κλείνεται σπίτι του, περιορίζεται μέσα
στον εαυτό του, κάνει δηλαδή ό,τι θέλει. Εδώ έχουμε ένα συμβολισμό, που
όμως έχει πραγματικές επιπτώσεις».
Ζητήσαμε από τον διακεκριμένο Γάλλο συγγραφέα να μας πει αν πιστεύει
πως η ελευθερία μέσα στην Ορθοδοξία είναι κάτι διαφορετικό κι αυτός
τόνισε:
«Το ότι ο Σάρτρ μιλάει για την ελευθερία, αυτό το έκανε γιατί
προηγουμένως είχε τονίσει πως δεν υπάρχει Θεός και πως δεν πιστεύει.
Αυτό που ξέρω είναι ότι η πραγματική αίσθηση της ελευθερίας παρέχεται
μόνο μέσα από την Πίστη. Με δυο λόγια: όλα αυτά μου φαίνονται
διανοουμενίστικες κουταμάρες σε σχέση με το σώμα που είναι πλασμένο κατ’
εικόνα Θεού. Όλα αυτά που συζητάμε τούτη εδώ τη στιγμή, τα βλέπω
θεωρητικά και διανοουμενίστικα, αν τα συγκρίνω με την αίσθηση της
ελευθερίας που σου δίνει η συντριβή, η σιγή κι η μετάνοια μπροστά στο
μυστήριο της θείας Λειτουργίας που είναι η εστία του φωσφορικού
κάλλους».
Σε παρατήρησή μας μήπως συμβαίνει και με τον ίδιο αυτό που γίνεται με
πολλούς ξένους, που στην Ορθόδοξη Λειτουργία βρίσκουν μια
συναισθηματική ικανοποίηση και τίποτα παρά πέρα, ο Νικόλαος Ενί είπε:
«Όχι, καθόλου. Έχω ζήσει στο παρελθόν πολλές λειτουργίες που μέσα
τους είχαν αυτό το συναισθηματικό στοιχείο που λέτε. Παλιά είχα δουλέψει
στη Ρώμη και είδα όλες τις πομπές της λειτουργίας των άλλων δογμάτων.
Πιστεύω πως η Ορθόδοξη Λειτουργία είναι το κάτι άλλο. Είναι αληθινή
Λειτουργία που κι αν ακόμα την δεις συναισθηματικά, η ίδια σε ελκύει στο
πλήρωμα του κάλλους και της ελευθερίας. Κι αυτό γίνεται επειδή η
Ορθόδοξη λειτουργία από τη φύση της ανταποκρίνεται και εκφράζει το
αληθινό Δόγμα. Το δόγμα της Αγίας Τριάδος, δηλαδή το Ορθόδοξο Δόγμα.
Μέσα σ’ αυτή τη Λειτουργία, μέσα στην Εκκλησία δηλαδή, υπάρχει και
μια προβληματική που τη χρησιμοποιεί και ο Σαρτρ: Είναι ο λαός. Μόνο με
μια βασική διαφορά, την εξής: Ο λαός του Ζαν Πωλ Σάρτρ δεν είναι τίποτε
άλλο παρά μάζα, ενώ ο λαός της Εκκλησίας είναι ο λαός του Θεού».
Σε άλλη παρατήρησή μας ότι στα έργα του και τα βιβλία του εκπροσωπεί
ιδέες απόλυτα συγγενείς με τις ιδέες του Σαρτρ, ο Νικόλαος Ενί μας
εξήγησε:
«Το πρώτο μου βιβλίο με τίτλο ‘η δόξα του αλήτη’, είχε στη Γαλλία
μεγάλη απήχηση και υποστηρίχτηκε πολύ από την ομάδα του Σαρτρ και της
Σιμόν ντε Μποβουάρ. Αλλά το ίδιο το έργο είναι μια αποτυχία της
υπαρξιακής εμπειρίας, γιατί ο αλήτης στο τέλος τινάζει με μια σφαίρα τα
μυαλά του στον αέρα. Στα έργα μου υπάρχει και μια σχέση με την Ελλάδα.
Στο έργο ‘Ευγενία Κοπρώνυμος’ περιγράφω τους ανθρώπους που ζουν χωρίς
καμιά πίστη. Τους ανθρώπους που τελικά παγιδεύονται στα αδιέξοδα και
στις παραπλανήσεις της ψεύτικης ελευθερίας τους. Το έργο αυτό είναι
θεατρικό. Το έγραψα στην Ελλάδα στα 1960 και δημοσιεύτηκε στα 1970.
Παίχτηκε στη Γαλλία, Ιαπωνία, Αυστρία και Γερμανία. Εκεί περιγράφω τον
Πάπα που ξέχασε πια να κάνει ακόμα και τον σταυρό του. Στο έργο αυτό
υπάρχει μια κοπέλλα που έρχεται από άλλο κόσμο. Ψάχνει και αναζητάει την
πίστη, έρχεται στον Πάπα να μάθει το σημείο του Σταυρού, μα εκείνος δεν
είναι σε θέση να της το δείξει γιατί, απλούστατα, το έχει ξεχάσει.
Ο Πάπας λέει: ‘Ουφ! Αυτά τα παλιά πράγματα. Είναι λεπτομέρειες του
χριστιανικού ανθρωπισμού που ξεπεράστηκαν πια από το νέο μας υπαρξιακό
ουμανισμό’. Τελικά η κοπέλλα μονάχη της θα ανακαλύψει το σημείο του
σταυρού και θα μάθει μόνη της το ¨Πάτερ ημών¨, που τα διδάσκει και στον
Πάπα.
Ο Πάπας στη συνέχεια πεθαίνει και διαλύεται σαν το σκουλήκι. Από εκεί
ακριβώς πήρε και το έργο το όνομα ‘Κοπρώνυμος’. Είναι η κοινωνία που
ζει μέσα στην κοπριά της. Η ‘Ευγενία Κοπρώνυμος’ δεν είναι άλλος από τον
περήφανο και μεθυσμένο δυτικό πολιτισμό που η τέχνη του ξερνάει
αδιάκοπα αυτή την κοπριά, στην οποία τελικά ο πολιτισμός αυτός πνίγεται
και χάνεται. Είναι μια κοπριά ηθική, αλλά και φυσική.
Στο έργο, λοιπόν, αυτό όλοι στο τέλος πεθαίνουν και εξαφανίζονται,
εκτός από την κοπελίτσα που τελικά παίρνει τον δρόμο για να βρεθεί στη
‘χώρα του λαού’, όπως την ονομάζω. Το έργο αυτό είχε μεγάλη απήχηση. Η
Σιμόν ντε Μποβουάρ έκανε μια εκτενή κριτική, ενώ όλοι θεώρησαν το έργο
σαν μαοϊστικό. Εγώ τότε δεν ήμουν ορθόδοξος, αλλά όταν έγραφα, είχα
υπόψη μου τους λαούς των ορθοδόξων χωρών που δεν αποτελούν μάζες. Η
ιντελιγκέντσια της Δύσης νόμισε πως ‘η χώρα του λαού’ που περιέγραφα
ήταν η Κίνα του Μάο και ότι η κοπέλλα, επειδή και εκεί η θρησκεία
τελούσε υπό διωγμό, ήλθε στον Πάπα για να μάθει από αυτόν το σημείο του
σταυρού και το ‘Πάτερ ημών’. Τελικά αυτά τα δυο ξεπήδησαν μόνα τους και
έμφυτα μέσα στον εαυτό της».
Σε άλλο μας ερώτημα πως βλέπει σήμερα σαν ορθόδοξος τις οντολογικές
απόψεις και τις ιδέες του Σαρτρ, ο μαθητής και φίλος του Σαρτρ, Νικόλαος
Ενί είπε:
«Απλούστατα: Σαν ιδέες. Ξέρετε δεν μπορώ μεμονωμένα να αναλύσω τις
ιδέες του Σαρτρ. Ο Σαρτρ είναι ένα μέρος πολλών πραγμάτων. Ένα μέρος
ενός σωρού από σκουπίδια που διαλύεται, μουχλιάζει και αφρίζει σ’ ένα
σκουπιδοντενεκέ.
Η δημοσιογραφική ορολογία της Δύσης με κατατάσσει για πάντα στους
αριστερούς συγγραφείς. Ίσως και τώρα που έγινα χριστιανός ορθόδοξος.
Αλλά για μένα όλα αυτά δεν είναι παρά ιδέες, μούχλα, αφρός ενός σωρού
από σκουπίδια που διαλύεται. Είναι ο κόσμος της α-ελευθερίας».
Ρωτήσαμε, τέλος, τον Γάλλο συγγραφέα να μας πει κάτι για τα
μελλοντικά του σχέδια. Πως σκέφτεται να δουλέψει τώρα που θα ξαναγυρίσει
στη Γαλλία. Είπε:
«Δεν είμαι θεολόγος, όμως η εμπειρία μου από την Ορθοδοξία βρίσκεται
πολύ πέρα από τα λόγια. Εκεί όπου υπάρχει ένα πρόσωπο. Το πρόσωπο του
ανθρώπου. Το πρόσωπο του Θεού. Η Εικόνα. Όλη η ελευθερία εκεί
βρίσκεται».
«Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ»
ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΚΟΙΝΟΒΙΑΚΗΣ ΜΟΝΗΣ ΟΣΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β’ ΕΤΟΣ 1981 ΑΡΙΘΜ.6
Πηγή:
ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ
https://romancatholicsmetorthodoxy.wordpress.com/